Loading...

මරණයේ වෙළෙන්දාගේ ත්‍යාගය



1888 වර්ෂයේ එක්තරා දිනෙක ප‍්‍රංශ පුවත්පතක් ආචාර්ය ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් නමැත්තෙකුගේ මරණය පිළිබඳ පුවතක් මුල් පිටුවෙහි පළ කර තිබුණි. ආචාර්ය ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් ලෝකය එතෙක් නොදුටුව විරූ ආකාරයේ කාර්යක්ෂම පුපුරණ ද්‍රව්‍යයක් නිර්මාණය කරමින් අවි අයුධ සහ යුධ තාක්ෂණ කේෂ්ත‍්‍රය පණ ගන්වන්නට මූලික වූවායැයි සඳහන් කළ අදාළ පුවත්පත ‘වඩාත් වේගෙයෙන් මිනිසුන් මරා දැමිය හැකි ක‍්‍රම සොයාගත් ඇල්ෆ‍්‍රඩ නොබෙල් ඊයේ මියයන ලදි’ යැයි ද එහි සඳහන් කර තිබිණි. 

කෙසේ නමුත් පෙරකී ප‍්‍රංශ පුවත්පතට සිය ප‍්‍රවෘත්තිය සම්බන්ධයෙන් මූලිකම කාරණයක් වැරදී තිබිණි. නොබෙල් නමින් අයෙකු සැබවින්ම මියගොස් තිබුණා වුවද ඒ මියගිය තැනැත්තා ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් නොවුණි. මියගොස් තිබුණේ ආචාර්ය ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල්ගේ සහෝදරයෙකි.

ලෝකය තමා හඳුනාගන්නා ආකාරය සහ අනාගත ලෝකය තමාව සිහි කරනු ඇති ආකාරය පිළිබඳ සැබෑ වැටහීමක් ලබාගන්නට ආචාර්ය ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල්ට මේ වැරදීමකින් පළවූ පුවත්පත් ලිපිය ඉවහල් විය. පුවත්පතේ සඳහන් වූ ආකාරයටම තමා ලෝකයට පුපුරණ ද්‍රව්‍ය විකිණූ ‘මරණයේ වෙළෙන්දා’ පමණක් ම නොවේදැයි කල්පනා කළ ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් ලෝකය වෙනුවෙන් තමාට කළ හැකි වඩාත් යහපත් යමක් තිබේදැයි කල්පනාකිරීම ඇරඹීය. 

මේ කල්පනාව අවසන් වූයේ 1895 වසරේ නොවැම්බර් මස 27 වනදා එතෙක් ඔහු විසින් ලියා තිබූ ඔහුගේ අවසන් කැමති පත‍්‍රය වෙනස් කරන්නට ඔහුම කටයුතු යෙදීමෙනි. ලෝකයේ විවිධ කේෂ්ත‍්‍රයන් තුළ මානව වර්ගයා උදෙසා ඉහළම සේවයක් සිදුකළ විශිෂ්ඨතමයන් අගයකරමින් දෙන ත්‍යාගයක් ආරම්භකිරීම සඳහා තමාගේ සියලූ වත්කම් යොදාගන්නැයි පැරීසියේ දී ලියන ලද සිය නව අවසන් කැමති පත‍්‍රයේ සටහන් කරන්නට ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් කටයුතු කළහ. ඔහුගේ මරණයෙන් පසු ඔහුගේ වත්කමින් රජයට අයවිය යුතු බදු මුදල් සහ වෙනත් ගෙවීම් අයකරගත් පසුව ඉතිරිවූ 94% ක ප‍්‍රමාණයක් ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් විසින් ආරම්භ කරන්නැයි කී සුවිශිෂ්ඨතා ත්‍යාගය වෙනුවෙන් වෙන් විය. මේ මුදල් ප‍්‍රමාණය ස්වස් ක්‍රෝන 3,122,500 ක් හෙවත් එවකට අගයෙන් බි‍්‍රතාන්‍ය පවුම් 1,687,837 ක් තරම් සුවිශාල අගයක් විය.

ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් සිය අවසන් කැමති පත‍්‍රයෙන් ආරම්භ කරන්නට කටයුතු යෙදුණු ඉහත කී සම්මාන ත්‍යාගය පිරිනැමීම 1901 වසරේදී ආරම්භ විය. ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල්ගේ අවසන් කැමති පත‍්‍රයේ ඉල්ලා තිබූ ආකාරයට රසායන විද්‍යාව, සාහිත්‍ය, සාමය, භෞතික විද්‍යාව, කායික හෝ වෛද්‍ය විද්‍යාව යන විෂය කේෂ්ත‍්‍රයන්ට විශේෂිතව මානව වර්ගයා වෙනුවෙන් විශිෂ්ඨ දායකත්වයක් දැක්වූවන් උදෙසා මෙම ත්‍යාගය පිරිනමන්නට තීරණය විය. එවැනි ත්‍යාගයක් සම්බන්ධයෙන් අදහස ඉදිරිපත්කිරීම මෙන්ම ඒ සඳහා අවශ්‍ය මූල්‍යමය පහසුකම් සැපයීම ද ආචාර්ය ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් විසින් සිදුකළ බැවින් ඔහුට ගෞරවයක් ලෙසින් එකී ත්‍යාගයට 'නොබෙල් ත්‍යාගය' යන නම යෙදීමට තීරණය විය.

ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල්ගේ අවසන් කැමති පත‍්‍රයේ සඳහන් කාරණා ඒ ආකාරයෙන්ම පවත්වාගෙන යාම සහ ඒ වෙනුවෙන් ඔහු වෙන් කළ මුදල් සහ සෙසු වත්කම් නිසි පරිදි කළමණාකරණයකිරීම උදෙසා 1900 වසරේ ජූනි මස 29 වන දා නොබෙල් පදනම (Nobel Foundation) නම් ආයතනය පෞද්ගලික ආයතනයක් වශයෙන් ආරම්භවේ. නොබෙල් ත්‍යාගය සම්බන්ධයෙන් මෙම නොබෙල් පදනම විසින් සිදුකරන කාර්ය හුදෙක්ම ආයෝජන සමාගමක කාර්යයට සමාන වේ. ඒ විසින් ආරම්භයේදී ඇල්ෆ‍්‍රඞ් නොබෙල් විසින් වෙන් කරන ලද මුදල විවිධ ආයෝජන සහ වත්කම් ඉපැයීම් මාර්ගවල යොදවමින් නොබෙල් ත්‍යාගය වසරක් පාසා ප‍්‍රදානය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය මූල්‍යම ස්ථාවරත්වය පවත්වාගෙන යාමත් සෙසු පරිපාලන කාර්යයන්හි නිරතවීමත් සිදුකරයි. ඒ හැරුණුකොට ත්‍යාගය හිමිවන්නන් තීරණයකිරීම සම්බන්ධයෙන් නොබෙල් පදනම සම්බන්ධවීමක් සිදුනොවේ. 

ඒ ඒ විෂය කේෂ්ත‍්‍රයට අදාළව නොබෙල් ත්‍යාගය ලැබීම සඳහා සුදුසු පුද්ගලයන් නිර්දේශකිරීමට තීරණය කළ යුත්තේ කුමන ආයතනද යන්න ද ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් විසින් සිය අවසන් කැමති පත‍්‍රයෙහි සඳහන් කර තිබේ. ඒ අනුව භෞතික විද්‍යාව, රසායන විද්‍යාව, විෂය කේෂ්ත‍්‍රයන්හි නොබෙල් ත්‍යාගය සඳහා වන නොබෙල් අනුස්මරණ ත්‍යාගය සඳහා විශිෂ්ඨතමයන් නිර්දේශකිරීමත් ස්වීඩන් රාජකීය විද්‍යා ඇකඩමිය විසින් සිදුකරනු ලබයි. මීට අමතරව ආර්ථික විද්‍යා කේෂ්ත්‍රයන්හි විශිෂ්ඨයන් සඳහා පිරිනැමෙන නොබෙල් අනුස්මරණ ත්‍යාගය සඳහා පුද්ගලයන් නිර්දේශකිරීමේ වගකීමද රාජකීය විද්‍යා ඇකඩමිය විසින් දරන ලැබේ (ආර්ථික විද්‍යාව සඳහා වන නොබෙල් අනුස්මරණ ත්‍යාගය ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් විසින් සිය අවසන් කැමති පත‍්‍රය හරහා නිර්මාණය කළ එකක් නොවේ. එය 1968 වර්ෂයේදී ස්වීඩන් මහ බැංකුව විසින් ස්ථාපිත කරන ලද්දකි). කායික විද්‍යා හෝ වෛද්‍ය විද්‍යා කේෂ්ත‍්‍රයෙන් නොබෙල් ත්‍යාගය ලබාදීම කැරොලින්ස්කා අධ්‍යාපන ආයතනයෙහි නොබෙල් පර්ෂදය විසින් සිදුකරනු ලබයි. සාහිත්‍ය සඳහා වන නොබෙල් ත්‍යාගය සඳහා සුදුස්සන් නිර්දේශකිරීම ස්වීඩනයේ පැරණිතම රාජකීය විද්‍යායතනයක් වන ස්ටොක්හෝම්හි ස්වීඩන් ඇකඩමිය විසින් සිදුකරනු ලබයි. නොබෙල් සාම ත්‍යාගය ලැබීම සඳහා සුදුසු පුද්ගලයන් නිර්දේශකිරීම සහ තෝරාගැනීම නෝර්වීජියානු පාර්ලිමේන්තුව විසින් පත්කරනු ලබන සාමාජිකයන්ගෙන් සමන්විත නෝර්වීජියානු නොබෙල් කමිටුව විසින් සිදුකරනු ලබයි.

අද වනවිට අවස්ථා 573 ක දී පුද්ගලයන් ආසන්න වශයෙන් 870 දෙනෙකුට මෙකී නොබෙල් ත්‍යාගය හිමිව ඇත. ඒ අතරින් පුද්ගලයන් 821 දෙනෙකු පිරිමි අයවලුන් වන අතර නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගැනීමට සමත්ව ඇති කාන්තාවන් ගණන 49 කි. මේ සෑම සම්මාන ලාභියෙකුටම ග‍්‍රෑම් 48 ක බරින් යුත් කැරට් 24 රන් පදක්කමක් සහ නොබෙල් පදනම විසින් තීරණය කරනු ලබන ත්‍යාග මුදලක්ද ප‍්‍රදානය කෙරේ. මේ වනවිට සම්මානලාභියෙකුට හිමිවන මුදල ස්ව්ස් ක්‍රෝන මිලියන 08 ක්, එනම් ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 1.2 ක අගයකි.

1901 වර්ෂයේ පිරිනැමුණු ප‍්‍රථම නොබෙල් ත්‍යාගය පුද්ගලයන් 06 දෙනෙකුට පිරිනමන ලදි. විල්හෙල්ම් කොන්රඩ් (Wilhelm Conrad Rontrgen) භෞතික විද්‍යා කේෂ්ත‍්‍රය සඳහාත් ‍ජාකෝබස් හෙන්රිකස් (Jacobus Henricus) රසායන විද්‍යා කේෂ්ත‍්‍රය සඳහාත්, එමිල් ඇඩෝල්ෆ් (Emil Adolf) වෛද්‍ය විද්‍යා කේෂ්ත‍්‍රය සඳහාත් ජීන් හෙන්රි (Jean Henry) සහ ෆෙඩ්‍රික් පාසි (Fedric Passy) යන අයවලුන් ලෝක සාමය සඳහාත් ප‍්‍රථම නොබෙල් ත්‍යාග දිනාගන්නා ලදි.

රවීන්ද්‍රනාත් තාගෝර් නොබෙල් ත්‍යාගය හිමිකරගත් ප‍්‍රථම ආසියාතිකයා වේ. සාහිත්‍ය කේෂ්ත‍්‍රයට කළ සේවය වෙනුවෙන් 1913 වසරේ නොබෙල් සාහිත්‍ය ත්‍යාගය එතුමාට හිමිවිය. එක්වරකට වඩා නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාගත් එකම පුද්ගලයා වන්නේ සුප‍්‍රසිද්ධ විද්‍යාඥවරියක වූ මාරි කියුරි මැතිණියයි. රේඩියම් මූලද්‍රව්‍ය සොයාගැනීම සම්බන්ධයෙන් කළ කාර්යභාරය වෙනුවෙන් 1903 වසරේ භෞතික විද්‍යාව සඳහා පිරිනැමුණු නොබෙල් ත්‍යාගයේ සම හිමිකරුවෙකු වන්නට ඇයට හැකිවිය (රේඩියම් මූලද්‍රව්‍යය සම්බන්ධයෙන් වූ විවිධ පර්යේෂණ සිදුකර තිබූ ඇන්ටෝනියෝ හෙන්රි බෙකරල් සහ පියරි කියුරි යන අය ඒ වසරේ භෞතික විද්‍යා නොබෙල් ත්‍යාගයේ සෙසු සම හිමිකරුවන් විය). පොලෝනියම් නම් විකිරණශීලී මූලද්‍රව්‍ය සොයාගැනීම සම්බන්ධයෙක් කළ කාර්යභාරය වෙනුවෙන් මාරි කියුරි මහත්මියට 1911 වසරේදී රසායන විද්‍යාව සඳහා පිරිනැමුණු නොබෙල් ත්‍යාගය ද හිමිවිය. 

2007 වර්ෂයේ නොබෙල් සාම ත්‍යාගයේ සම හිමිකරුවන් බවට පත්වන්නට එවකට ඇමරිකානු උප ජනාධිපතිවරයා වශයෙන් කටයුතු කළ ඇල්බර්ට් ආර්නෝල්ඞ් ගෝර් (අල් ගෝර්) මහතා සහ දේශගුණ විපර්යාස සම්බන්ධයෙන් වන අන්තර්රාජ්‍ය පැනලය (Intergovernmental Panel for Climate Change - IPCC) සමත්විය. දේශගුණ විපර්යාස සම්බන්ධයෙන් වන පැනලය (මෙය එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය ආශ‍්‍රිතව කි‍්‍රයාත්මක බුද්ධි මණ්ඩලයකි) වෙනුවෙන් නොබෙල් ත්‍යාගය භාරගැනීමේ අවස්ථාව එවකට එහි උප සභාපතිවරයා වශයෙන් කටයුතු කළ ශී‍්‍ර ලාංකිකයෙකු ද පිළිගත් භෞතික විද්‍යාඥයෙකු හා ආර්ථික විද්‍යාවේදියෙකු ද වන මහාචාර්ය මොහාන් මුණසිංහ මහතාට හිමිවිය. සංවර්ධන උපක‍්‍රමවලදී දේශගුණ විපර්යාස සම්බන්ධයෙන් අවධානය දැක්විිය යුතු ආකාරය සම්බන්ධයෙන් ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදනයකිරීමෙහිලා මහාචාර්ය මොහාන් මුණසිංහ මහතා දැක්වූ දායකත්වය IPCC ආයතනය වෙත නොබෙල් ත්‍යාගය දිනාදීමට මූලිකවම හේතු වූවායැයි සැලකේ. ඒ අනුව නොබෙල් සම්මානයේ ගෞරවයට ශී‍්‍ර ලාංකිකයෙකු පාත‍්‍රවූ ප‍්‍රථම සහ මේ දක්වාත් එකම අවස්ථාව වශයෙන් 2007 නොබෙල් සාම ත්‍යාගය සැලකිය හැක. 

*        *        *        *  

ඇල්ෆ‍්‍රඩ් බර්නාඩ් නොබෙල් ‘නොබෙල් ත්‍යාගයේ’ නිර්මාතෘවරයා වෙයි. ඔහු ස්වීඩන් ජාතිකයෙකු වන අතර 1833 වර්ෂයේ ඔක්තෝබර් මස 21 වන දින ස්වීඩනයේ ස්ටොක්හෝම් නගරයේ උපත ලබා ඇත. සාමාජිකයන් 08 දෙනෙකුගෙන් යුත් පවුලක තුන්වැන්නාව උපත ලද ඇල්ෆ‍්‍රඩ් කුඩා කල පටන්ම ඉංජිනේරු තාක්ෂණ ශිල්පය වෙත වැඩි නැඹුරුවක් දැක්වූවෙකැයි සඳහන් වේ.

18 වන සහ 19 වන සියවස් ඝන, ද්‍රව සහ වායු සංඝටකයන්ගේ මිශ‍්‍රවීම් සහ ඒවායේ ප‍්‍රතිඵලයන් පිළිබඳව පර්යේෂණාත්මකව සෙයා බැලීමට මිනිසුන් වඩාත් උනන්දුවූ යුගයකි. ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල්ගේ උපත සිදුවනුයේ මානව ඉතිහාසයේ එවැනි පසුබිමකය. 

ඇල්ෆ‍්‍රඩ්ගේ පියා ඉමෑනුවෙල් නොබෙල් ද එවැනි අත්හදා බැලීම්වල නිරත වූ ඉංජිනේරුවරයෙකු වූ අතර වෘතියෙන් අවිආයුධ නිෂ්පාදන කර්මාන්ත ශාලා හිමියෙකු විය. කි‍්‍රමියානු යුධ සමයේදී (1853 - 1856) එංගලන්ත රාජකීය නාවික හමුදාව රුසියාවට ඇතුල්වීම වැලැක්වීම සඳහා ඉමෑනුවෙල් නොබෙල් විසින් රුසියානු හමුදාවට අවිආයුධ සපයන ලදි. වෙරළ තීරයන්හි වළලන ලද කුඩා ලී පෙට්ටිවල වෙඩි බෙහෙත් අසුරා නිර්මාණය කරන ලද බිම්බෝම්බ සහ දිය යටදී පුපුරුවා හැරිය හැකි බෝම්බ රුසියානු හමුදාව වෙත සැපයීම ඉමෑනුවෙල්ගේ අවි කම්හල් විසින් සිදුකරන ලදි. ඉමෑනුවෙල් නොබෙල් විසින් නිර්මාණය කරන ලද නොයෙක් පුපුරණ ද්‍රව්‍ය යුධ සමය නිසාවෙන්ම ඉහළ අලෙවියකින් යුක්ත විය. කෙසේ වෙතත් යුධ කාල සීමාවෙන් පසුව යුධෝපකරණ ගිවිසුම් අහෝසිව යාමත් සමග ඉමෑනුවෙල් නොබෙල්ගේ කර්මාන්ත ශාලා වැසී යන තත්ත්වයට පත්වේ. 

මේ කාල සීමාව වනවිට තරුණ ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් වැඩිදුර අධ්‍යාපනය සඳහා එක්සත් ජනපදය වෙත පිටත්ව ගොස් තිබූ අතර පුපුරණශීලීතාවය ඉහළ රසායනික ද්‍රව්‍ය සම්බන්ධයෙන් වන පර්යේෂණාත්මක අධ්‍යනයන් වෙත ඔහු යොමුව තිබිණි. එක්සත් ජනපදයේ ගත කළ කාලයෙන් පසුව රසායන විද්‍යාව පිළිබඳ තවදුරටත් හැදෑරීමට ප‍්‍රංශය බලා යන ඔහු එහිදී ප‍්‍රථම වරට නයිට්‍රෝග්ලිසරින් නම් රසායන ද්‍රව්‍ය පිළිබඳ අවබෝධය ලබාගනී. 1847 වසරේදී ඇස්කොනිඩ් සොබ්රිරෝ නම් රසායන විද්‍යාඥයා විසින් සොයා ගන්නා ලද මෙම දහනකාරක රසායනිකය පුපුරණ ද්‍රව්‍යයක් වශයෙන් අතිශය පළදායී වූවත් පරිහරණයකිරීමත් ප‍්‍රවාහණයකිරීමත් ඉතා අසීරු කාර්යයක් විය. 

නයිට්‍රෝග්ලිසරින් ආශ‍්‍රයෙන් වඩාත් කාර්යක්ෂම සහ පරිහරණයට පහසු පුපුරණ ද්‍රව්‍යයන් නිර්මාණය කිරීමෙහිලා දිගින් දිගටම අවදානම් සහිත පර්යේෂණ රාශියක නියුතු වූ ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් ඒවා අතරතුර මරණීය අනතුරු කිහිපයකට ද මුහුණ දෙන ලදි. මෙවන් එක අනතුරක ප‍්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ඇල්ෆ‍්‍රඩ්ගේ එක් සහෝදරයෙකු වූ එමිල් නොබෙල් ද මරණයට පත්විය. මේ සිදුවීම් නිසාවෙන් ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් නයිට්‍රෝග්ලිසරින් ආශ‍්‍රයෙන් පරිහරණයට පහසු පුපුරණ ද්‍රව්‍යයන් නිර්මාණයකිරීම කෙරෙහි වඩවඩාත් යොමුවිය. 

ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල්ගේ මේ පර්යේෂණ 1867 වර්ෂයේදී සාර්ථකත්වයට පත්වේ. පරිහරණයට පහසු නයිට්‍රෝග්ලිසරින් සංයෝගයක් නිෂ්පාදනයකිරීමට මේ වසරේදී ඔහු සමත්වේ. ඔහු නිෂ්පාදනය කළ මෙම සංයෝගය මූලික සංඝටක 03 කින් සැදුම් ලද්දකිි. එහි නයිට්‍රෝග්ලිසරින් සංඝටකයත්, මැටි ආශි‍්‍රත පාංශු සංඝටකයක් සහ සෝඩියම් කාබනේට් සංඝටකයක්ද ඇතුළත් විය. මෙම රසායනික මිශ‍්‍රණය ආරම්භයේදී හඳුන්වන ලද්දේ ‘නොබෙල්ගේ පුපුරණ කුඩු’ යන නමිනි.

ගී‍්‍රක භාෂාවෙන් ‘බලය’ යන අර්ථය දෙන ඩයිනමයිට් යන නම ඒ සඳහා ඉන් අනතුරුව යෙදිණි. එම වසරේදීම ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් විසින් සිය නිෂ්පාදනය සඳහා පේටන්ට් බලපත‍්‍රය ලබාගන්නා ලදි. ලෝක කාර්මික පුනරුදයේ ආරම්භය වූ මේ අවධියෙහිදී ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල්ගේ ඩයිනමයිට් නිෂ්පාදනය වාණිජ වශයෙන් අතිශය සාර්ථකවේ. 

පතල් කැණීම් මෙන්ම ඛණිජ ආශී‍්‍රත සෙසු කර්මාන්තවලටද මහා මාර්ග ෂහ උමං මාර්ග ඇතුළු ඉදිකිරීම් කේෂ්ත‍්‍රවලත් පිරිවැය අවමකිරීමට සමත්වන ඩයිනමයිට් සංයොගය ඒ කේෂ්ත‍්‍රයන්හි අත්‍යවශ්‍ය ද්‍රව්‍යයක් බවට පත්වේ. අවිආයුධ නිෂ්පාදන කේෂ්ත‍්‍රය පෙර නොවූ විරූ තරම් ප‍්‍රබලව නැග එන්නට ඩයිනමයිට් ප‍්‍රබල දායකත්වයක් සපයයි. ලෝක සංග‍්‍රාම කිහිපයකම අතිශය විනාශකාරී කාර්යයන් සිදුකළ ඩයිනමයිට් ලෝකයේ භාවිත වන පුපුරණ ද්‍රව්‍ය අතරින් පෙරටම එන්නටද සමත්ව ඇත. ඒ හරහා ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල්ගේ ඩයිනමයිට් නිෂ්පාදනය ලෝකයට මරණය ගෙන එන නිෂ්පාදනයක් බවටත් ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් මරණයේ වෙළෙන්දා බවටත් පත්විය.

ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් විසින් දිගින් දිගටම කළ පර්යේෂණයන්හි ප‍්‍රථිඵලයක් වශයෙන් 1876 වසරේදී ජෙලග්නයිට් නමැති ප‍්‍රබල දහනකාරක රසායනිකය සොයාගන්නට ද ඔහු සමත්වේ. වර්තමානයේ පවා රොකට් එන්ජින්වලට යොදාගන්නා දුම් රහිත දහනකාරකයක් වන බැලිස්ටයිට් නම් රසායනික සංයෝගය නිෂ්පාදනයට පවා ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල්ගේ ඉහත පර්යේෂණ දායකව ඇත. 

ලෝකයේ බොහෝ නිපැයුම්වලට මාර්ගය සකසන්නට කටයුතු කළ මානව වර්ගයාගේ අභිවෘද්ධිය උදෙසා කටයුතු කරන්නන් දිරිමත් කරන්නටත් තම පෞද්ගලික ධනය කැප කරමින් ලෝකය තුළ සදාතනිකව සිහිකරනු ලබන්නෙකු බවට පත්වූ ඇල්ෆ‍්‍රඩ් නොබෙල් 1896 වසරේ දෙසැම්බර් 10 වන දින ඉතාලියේදී මියයන ලදි.




(Images were taken from; respectively - iflscience.com and nobelprize.org)

බිඳුණු කැමරාවෙන් කියැවුන යුද්ධයේ අැතුළාන්තය



අලුත ඉපදුනු තම පුතාගේ උපන් දින උත්සව වීඩියෝ කිරීමට පලස්තීන ගැමියෙකු වන එමාඩ් කැමරාවක් ගෙන එයි. නමුත් නොදැනුවත්වම ඔහු අතින් වීඩියෝ ගත වන රූප රාමු වෙනස්ම කථාන්දරයක් නිර්මානය කරයි. හුදෙක් තම පෞද්ගලික අරමුණක් ඉටු කර ගැනීමට ගෙනෙන කැමරාවක් ඔහු වෙසෙන සමාජ කන්ඩායමේ ඉරණම කවරක්දැයි අනිත් අයට කියා දෙන ප‍්‍රකාශන මාධ්‍යයක් බවට පත් වේ. 

අවස්ථා 05 කදී එමාඩ්ගේ කැමරාව ප‍්‍රහාරයන්ට ලක්ව විනාශ වේ. නමුත් නැවත ඔහු එම කැමරාව පිළිසකර කර ගනිමින් තම එදිනෙදා ජීවිතය රූපගත කරන්න කටයුතු කරනවා. අතරින් පතර රූප ගත කෙරෙන අසංවිධානාත්මක රූප රාමු තුල එමාඩ් ඇතුලු බහුතරයකගේ ජීවිත පැතිකඩ 5 Broken Cameras වාර්තා චිත‍්‍රපට මාධ්‍ය තුළ ප්‍රතිනිර්මානය කෙරෙනවා. 


කථාවේ බොහෝ සිදුවීම් සිදුවීමට බලපාන ප‍්‍රධාන සාධකය වෙන්නේ පලස්තීනය හා ඊශ්‍රායාලය අතර ඉදිවෙන දේශසීමා තාප්පය. මේ බාධකයට ගොඩනැගීම ආරම්භයේ සිට අවසානය දක්වා දේශසීමාවේ වෙසෙන වැසියන් තම සරු බිම් ඉල්ලා උද්ඝෝෂන වල නියැලෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලය ප‍්‍රදේශවාසීන් හා දේශසීමා ආරක්ෂක හමුදාව අතර අැතිවන නිරන්තර ගැටුම්. සෑම ගැටුම්කාරී මොහොතකටම පෙර ඔවුන් සියල්ලෝම පල්ලියට ගොස් ආගම සිහිකිරීම සිදු කරයි. ඒ වගේම සටනට නායකත්වය දෙන පිරිස ප‍්‍රහාරයන්ට ලක්ව ජීවිතක්ෂයට පත් වූ විටත් ඔවුන් සියල්ලෝම යළිත් පල්ලිය තුළට එක් වී ශෝකය බෙදා ගන්නවා. පලස්තීන කුඩා දරුවන් පවා මෙම සටනේම කොටසක්. එක්තරා අවස්ථාවක එමාඩ් ගේ අවුරුදු තුනක් වයසැති කුඩාම පුතු පවා තම භූමිය ඉල්ලා කෙරෙන උද්ඝෝෂනයන්ට එක් වී කදුලු ගෑස් ප‍්‍රහාරයට ලක් වෙනවා. දැන් මේ සටන් කිරීම නැවැත්විය යුතුයි පේ‍්‍රක්ෂකයාට හැඟුනද දැනුනද පලස්තීන අරගලකරුවන් සහ ඊශ‍්‍රායල හමුදාව සටන් නැවැත්වීමක් සිදු කළේ නැහැ.  

අතරින් පතර වැඩුණු ඔලිව් ගස් සහ එමාඩ්ගේ පවුලේත් ගම් වැසියන් අතරත් ඉතාම සමීප සම්බන්දයක් පැවතුනා. ඒ නිසාමදෝ තම ගම්වැසියන් බොහෝමයකගේ ජීවිත විනාශ වෙද්දිත් ඔලිව් ගස් බේරා ගැනීමටත් ගිනි තබා විනාශ කල ඔලිව් ගස් වෙනුවට අළුත් ඔලිව් ගස් හිටවීමටත් ඔවුන් නොනවතින සටනක යෙදෙනවා. 

එමාඩ් එම සටනේදී රූපරාමු හසු කරගැනීමට තම කැමරාව ඔසවාගෙන සෑම තැනකටම ගමන් කරද්දි එකම ප‍්‍රදේශයක අයිතිය වෙනුවෙන් දෙරට අතර නිරන්තරයෙන් ඇතිව තිබුන අර්බුදයත් ජීවිත රාශියක් විනාශ කරදමමින් ඉදිරියට ගමන් කරා.

1948 වර්ශයේ මැයි මස 15 දින තෙක් ලෝක සිතියමේ සටහන් නොවූ ඊශ‍්‍රායලය යුදෙව්වන් සදහා වෙන් වූ රටක් ලෙසින් ලෝක සිතියමට එක් වීම මේ අර්බුදයේ ආරම්භය. පළමු ලෝක යුද්ධ සමයේ ජර්මනියට එරෙහිව ප‍්‍රංශයට සහයෝගය ලබා දෙමින් පලස්තීන වැසියන් යුදෙව්වරුන්ට පලස්තීන භූමියේ රුකවරණය ලබා දෙන ලදී. ඉන් අනතුරුව ප‍්‍රංශය මූලිකව පලස්තීනයෙන් කොටසක් ඊශ‍්‍රායලය ලෙස නම්කිරීමත් එය යුදෙව් ජාතිකයන්ගේ නිජබිම ලෙසින් ප‍්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සිදුවෙනවා. නිජබිමක් වෙනුවෙන් ගැටෙන පලස්තීන්වරුන් සහ ඊශ‍්‍රායල්වරුන්ගේ ඓතිහාසික සටන ඇවිලෙන්නේ ඉන් අනතුරුව. 

5 Broken Cameras චිත‍්‍රපටය තුළ කියා පාන්නේ පලස්තීන්වරුන් තම සරු බිම් ඉල්ලා කෙරෙන නොනවතින සටනේ අැතුළාතන්තය. වෘතාන්ත චිත‍්‍රපටයකින් වාර්තා චිත‍්‍රපටයක් (Documentary film) වෙනස් වන නිසඟ ලක්ෂණ මේ තුළ අන්තර්ගත වන අාකාරයට සත්‍ය සිදුවීම් පාදක කර ගෙන රූප ගත කරන්නට එමාඩ් නැමැති පුද්ගලයා සමත්ව තිබෙනවා

1980 වර්ෂයේ නිකුත් වූ The International film encyclopedia වෙහි සඳහන් වන පරිදි වාර්තා චිත්‍රපටයක් යනු සැබෑ මිනිසුන් සහ සත්‍ය සිදුවීම් අලාලා නිර්මිත චිත්‍රපටයකි. 

වාර්තා චිත්‍රපටයක අන්තර්ගතය වන්නේ සැබෑ සිද්ධි සහ සැබෑ චරිත නිසාත් නිර්මාණාත්මක ස්වභාවයට වඩා සිද්ධියක්/අත්දැකීමක් සෘජුව සන්නිවේදනයකරලීම කෙරෙහි එවැන්නක වැඩි අවධානය යොමුවන නිසාත් වාර්තා චිත්‍රපටයකට සෙසු චිත්‍රපටයකට වඩා ප්‍රබල ලෙස ප්‍රේක්ෂක අවධානය ග්‍රහණයකරගත හැකියි.

1900 වර්ෂයටත් පෙර සිටම ප්‍රංශ ජාතිකයන් තම චාරිකා සටහන් සහ උපදෙස් අාදිය අඩංගු ඕනෑම චිත්‍රපටයක් Documentary film යන නමින් හඳුන්වන්නට කටයුතු කළා. අැමරිකානු අාදි වාසීන්ගේ ජීවිත සහ අැන්ටාක්ටිකා මහාද්වීපය පිළිබඳ 1900 - 1920 කාල සීමා තුළ නිර්මාණය වුන චිත්‍රපට මුල්කාලීන වාර්තා චිත්‍රපට වශයෙන් සැලකෙනවා. 

වාර්තා චිත්‍රපට යන්නට යෙදෙන Documentary නම් වචනය ප්‍රංශ භාෂාවේ එන Docu සහ human යන වචන ද්විත්වයේ එකතුවෙන් බිහිවන ලදි. එහි අර්ථය වන්නේ මානව ගුණය පළ කෙරෙන ප්‍රකාශනය යන්න. 

1926 දී රොබර්ට් ෆ්ලැහර්ටි විසින් නිර්මාණය කළ Moana චිත්‍රපටය ප්‍රථම වතාවට ප්‍රසිද්ධ ජනමාධ්‍යයක් තුළ වාර්තා චිත්‍රපටයක් වශයෙන් හැඳින්වූ නිර්මාණය වශයෙන් සැලකේ. එකල එක්සත් ජනපදයේ පළවූ New York Sun පුවත්පත ෆ්ලැහර්ටිගේ නිර්මාණය පිළිබඳ විචාරයක් පළ කරමින් එය වාර්තා චිත්‍රපටයක් වශයෙන් හඳුන්වා දී තිබුනා. 

මේ අනුව වාර්තා චිත්‍රපටය සමකාලීන තොරතුරු වාර්තා කරන මූලාශ්‍රයක් ලෙසින් පැවත අාවක්. 

පළමුවන සහ දෙවැනි ලෝක යුද්ධයන් සමස්ත මිනිස් ප්‍රජාවගේම ජීවිතවලට ප්‍රබලතම බලපෑම් එල්ල කරන ලද යුධ ගැටුම්. ඒ නිසාවෙන්ම පශ්චාත් යුධ සමාජයන් තුළ වාර්තා චිත්‍රපට විශාල වශයෙන් බිහි විය. 

ජර්මන් ජාතික ලෙනී රයිෆෙන්ස්ටාල් (Leni Rifenstahl) නම් චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂිකාව මේ සම්බන්ධයෙන් සුවිශේෂිම අත්දැකිම් අැති නිර්මාණ ශිල්පිනියක්. අැය ලෝකය පුරා ප්‍රසිද්ධ වෙන්නේ නාසි ජර්මනියේ ප්‍රචාරණ යාන්ත්‍රණය වෙනුවෙන් (ප්‍රොපගැන්ඩාව) අැය නිර්මාණය කළ Triumph of the will නම් වාර්තා චිත්‍රපටයෙන්. 

ලෙනී පසුකාලිනව පවසා තිබුණා ජනතාවට යුද්ධයක් සඳහා තමන්ගේ මානසික තත්ත්වය ගොඩනගාගෙන නොතිබුන සමයක ඔවුන්ගේ මනස ඒ ඳහා පෙළඹවීමේ අරමුණ අැතිව වාර්තා චිත්‍රපටි නිර්මාණය කළ බව. ඒ අනුව ජර්මනිය වගේම මිත්‍ර පාර්ශවත් Why we fight සහ Olympia වැනි වාර්තා චිත්‍රපටි නිර්මාණය කරමින් යුද්ධයක් අැතිවීමට හේතු කාරණාවනුත් ඒ ඳහා අවශ්‍ය ජනතා සහයෝගයත් ලබා ගන්න උත්සාහ කළා. 

දේශපාලනික වශයෙන් අැතැම් සංවර්ධන ව්‍යාපෘති හඳුන්වාදීමේ කාර්යයෙදී වාර්තා චිත්‍රපටි ප්‍රබල දායකත්වයක් ලබා දී තිබෙනවා. උදාහරණයක් වශයෙන් එක්සත් ජනපද රජය 1938 වර්ෂයේ අාරම්භ කළ සංවර්ධන ව්‍යපෘති ජනතාවට හඳුන්වාදීම සඳහා ෆ්‍රැන්ක්ලීන් ඩී. රූස්වෙල්ට් ජනාධිපතිවරයාගේ අදහසකට අනුව The River නමින් වාර්තා චිත්‍රපටියක් බිහිවුණා. මෙය වාර්තා චිත්‍රපටියක් වශයෙන් අතිශය ජනප්‍රිය වූ නිසාම පසුව එළැඹි මැතිවරණ අවස්ථාවලදී රූස්වෙල්ට් ජනාධිපතිවරයාගේ ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂයේ ප්‍රචාරණ කටයුතුවලටත් එය යොදාගෙන තිබෙනවා. 

බිඳී යන එක් කැමරාවක් වෙනුවට තවත් කැමරාවක් ගෙනැවිත් එයද යුද්ධය දෙසට මානන එමාඩ් ඒනිසා වෙන්ම අවස්ථා කිහිපයකදීම ප‍්‍රහාරයන්ට ද ලක් වෙනවා. එක් අවස්ථාවක කැමරාවට එල්ල වූ වෙඩි ප‍්‍රහාරයෙන් ඔහු බරපතල තුවාලවලට ලක්ව ශල්‍යයකර්මයකට ද භාජනය කරන වෙන්නට එමාඩ් හට සිදුවෙනවා

5 Broken Cameras චිත‍්‍රපටය පලස්තීන ඊශ‍්‍රායලය දේශසීමාවේ ඇතිවෙන ගැටුම නිසාවෙන් පලස්තීන වැසියෙකු අත් විදින සැබෑ සිදුවීම් රූපයට ගැනීමක්. මෙම විත‍්‍රපටය  මුලුමනින්ම ගැටුම යන්නෙහි අතිශය සැබෑ අර්ථය චිත‍්‍රපට මාධ්‍යයකින් ප්‍රකාශවීමක් වන්නේ එයින්. 

(Image was taken from: Whyside)

ලෝකයේ විවිධ කුල ක්‍රමයන් පිළිබඳ විග්‍රහයක්


සංස්කෘතිය  බහුරූපී හා සංකීර්ණ ප‍්‍රපංචයකි. 1817 සිට 1919 දක්වා වන විට නිර්වචන 07ක් පමණක් තිබූ 'සංස්කෘතිය' 1950 දශකය වන විට නිර්වචන 157 දක්වා ඉහල යන ලදී. වර්තමානය වන විට එය 500 ඉක්මවා ගොස් ඇත. සංස්කෘතිය අධ්‍යයන විෂයක් වශයෙන් සංකීර්ණව  අැති තරම මෙන්ම මිනිස් ජීවිතය තුළ සංස්කෘතික සාධකය සංකීර්ණ වී අැති අාකාරයද මේ තත්ත්වයට දායකව අැත. දිනෙන් දින සංකීර්ණ වන සංස්කෘතිය අන්තර් සංස්කෘතික වශයෙන් අධ්‍යයනය කිරීම තුළින් ඒ ඒ සංකෘතීන්ට සුවිශේෂී ලක්ෂණයන් හදුනා ගැනීමට ද හැකිවනු අැතිවන අතර සංස්කෘතීයේ පවතින ගතිකයන් හා විචල්‍යයන් අන්තර් සංස්කෘතික වශයෙන් අවබෝධ කර ගැනීම ද එබැවින් පහසු වේ. 

කුඩයේ කථාව


අහස කළුවර වුණා, පොදේට පටන් ගත්ත වැස්ස ගොඩාක් තද කළා. හැමෝම හුඟක් කලබලෙන් සෙවණ තියෙන තැන්වලට ගොඩවුණා. මම ඒ අතර අතේ තිබ්බ කුඩය ඉහල ගත්තා.

විවෘත විශ්වවිද්‍යාලය විවෘත නැත



1978 වර්ෂයේදී එවකට අධ්‍යාපන අමාත්‍ය ආචාර්ය නිශ්ශංක විජේරත්න මහතාගේ සංකල්පයකට අනුව මෙරට විශ්වවිද්‍යාල පද්ධතියට ශී‍්‍ර ලංකා විවෘත විශ්වවිද්‍යාලය එක්වේ. ඒ විවෘත සහ දුරස්ථ අධ්‍යාපන ක‍්‍රම යොදාගනිමින් කාර්යක්ෂම සහ ඵලදායී ඉගෙනුම් කි‍්‍රයාවලියක් ඇතිකිරීමේ අභිලාෂයෙනි. 

හද බස



රාවය පුවත්පතත් සමග පළවන හදබස විශේෂාංගය ස‍ඳහා ලිපියක් සම්පදානය කිරීමේ වගකීම මට පැවරුණාම හිතට ආපු මුල්ම නම දීපානි සිල්වා. ඇයව මට මතක තිබුණේ නාලන් මෙන්දිස් මහත්මයා නිර්මාණය කරපු සෙනෙහෙවන්තයෝ ටෙලි නාට්‍යයේ සිරිපිනා විදියටයි. ලීලසේන එක්ක කොයිවෙලෙත් පැටලෙන සිරිපිනා හාමි ඒකාලේ නොයෙක් තරාතිරමේ රූපවාහිනී රසිකයන් අතර එකවිදියට ජනප්‍රිය වුණා. මේ ඇයත් මමත් අතර ඇතිවුණු සංවාදය ඇගේම වචනවලින්. 

දෙයියන්ගේ කැඳ



අඩු ආදායම්ලාභී පවුල්වල දරුවන්ගේ පෝෂණ ඌනතා මගහැරවීම ඉලක්ක කරගනිමින් 2006 වසරේ සිට පාසල් දරුවන් මූලික කරගත් විශේෂ පෝෂණ ව්‍යාපෘතියක් රජය විසින් ක‍්‍රියාත්මක කරනු ලබයි. ඉහත ව්‍යාපෘතියට සමගාමීව 2014 මැයි මාසයේ සිට උතුරුමැද පළාත් පාසල් දරුවන්ට දේශීය සහල් අඩංගු කැඳ වේලක් ලබාදීමට කටයුතු කර තිබේ.ඒ අනුව සෑම සතියකම අඟහරුවාදා හා බ‍්‍රහස්පතින්දා යන දෙදින අනිවාර්යයෙන්ම ‘හෙළ සුවය’ කැඳ නම් වූ කැඳ වර්ගයක් පානය සඳහා ලබාදීමට අධ්‍යාපන සේවා අමාත්‍යාංශය විසින් කටයුතු කර තිබේ.
© 2014 සරුංගලේ - the kite blog . Powered by Blogger.
Back To Top